نام آذربایجان معرب «آتورپاتکان» (مکان آتورپات) است. ریشهٔ این نام به سردار ایرانی هخامنشیان «آتورپات» برمیگردد.[۶][۷] آتورپات ساتراپ (والی) ایرانی بود که بخشهای شمال ایران را در زمان حملهٔ اسکندر از اشغال حفظ کرد.[۸][۹] در پیماننامههای ترکمانچای و گلستان به بخش شمالی رود ارس نام آذربایجان داده نشدهاست.[۱۰][۱۱] تنها در قرن بیستم است که نام آذربایجان و آذربایجانی ماهیت قومی به خود میگیرد.[۱۲]
نام آذربایجان در سال ۱۹۱۸ و طی کنگرهٔ حزب مساوات جایگزین نام اصلی و تاریخی قفقاز، اران و آلبانی گردید. این نامگذاری با هدف جدایی آذربایجان ایران انجام شد.[۱۳][۱۴] دولت مساوات در قفقاز نام آذربایجان را از آن جهت بر این مناطق گذاشته که گمان میرفت با برقراری یک جمهوری به نام آذربایجان، آذربایجان ایران و این جمهوری باهم یکی شده و آذربایجان ایران از این کشور جدا شود.[۱۵] در همان زمان مخالفتهایی با این نامگذاری در ایران صورت گرفت. در همین راستا حتی مارکوارت آلمانی به این کار اعتراض کرد که این اعتراض در نشریهٔ «ایرانشهر» ترجمه و چاپ گردید.[۱۶] محمد خیابانی نیز به طور موقت نام «آزادیسِتان» را به آذربایجان ایران اطلاق کرد تا با آذربایجان شوروی تفاوت داشته باشد.[۱۷]
منبع :ویکیپدیا